„მე ვმუშაობ, სახლიდან გავდივარ, ავტობუსში ვჯდები და სამსახურში მივდივარ. ამას დამოუკიდებლად ვაკეთებ. სულ მარტო გადავაადგილდები“ - 29 წლის გიგო შიუკაშვილი, ერთ-ერთია, ვინც საქართველოში დაუნის სინდრომის მქონე ადამიანებს დამოუკიდებელი ცხოვრების მაგალითს აძლევს.
გიგო საჯარო სკოლაში გვიან შევიდა, მაგრამ ტიპური განვითარების მქონე ბავშვებთან ერთად სწავლობდა, რაც იმ დროისთვის სიახლე იყო და მიუხედავად ბევრი დაბრკოლებისა, და უთანასწორო პირობებისა წლებთან ერთად ინკლუზიური განათლების ნაწილი გახდა.
„ინკლუზიური განათლება უნდა გავაძლიეროთ, ვიშრომოთ, მოვინდომოთ. სკოლებში და ინსტიტუტებში ერთად ვიაროთ და დავეხმაროთ სამშობლოს, განვითარდეს“ - ამბობს საქართველოს დაუნის სინდრომის ასოციაციის თანადამფუძნებელი გიგო.
იმისათვის, რომ მათთვის საინტერესო და მნიშვნელოვან საკითხებზე ცოდნა გაიღრმავონ და სრულყოფილი ინფორმაცია მიიღონ, ინტელექტუალური შეზღუდვის მქონე ადამიანებს იოლად საკითხავი მასალა, ეგრეთ წოდებული, easy read სჭირდებათ.
სწორედ ამ მიზნით, საქართველოს დაუნის სინდრომის ასოციაციამ, გაეროს მოსახლეობის ფონდის (UNFPA) საქართველოს ოფისის და გაეროს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების პარტნიორობის მრავალპარტნიორული ნდობის ფონდის (UNPRPD MPTF) მხარდაჭერით, გადაწყვეტილების მიღების პროცესში დაინტერესებულთათვის, იოლად საკითხავი სახელმძღვანელო შექმნა, რისი პრაქტიკაც დასავლეთში დიდი ხანია არსებობს.
„აქამდე საქართველოში დამხმარე საშუალება დაუნის სინდრომის და სხვა ინტელექტუალური შეზღუდვის მქონე ადამიანებისთვის არ არსებობდა და ფაქტობრივად საფუძველი ჩავუყარეთ ამ მიმართულებას იმიტომ, რომ გვგონია, ეს მნიშნელოვნად ამარტივებს ცხოვრებას მათთვის და არა მარტო მათთვის“ - ამბობს საქართველოს დაუნის სინდრომის ასოციაციის გამგეობის წევრი ნინო კალანდია.
UNFPA-ის სოციალური პოლიტიკის მიმართულების ხელმძღვანელის, ნუცი ოდიშარიას თქმით:
„გავაანალიზეთ რა, რომ ქვეყნის განვითარების და გადაწვეტილების მიღების პროცესში ყველაზე ნაკლებად ჩართულები არიან ინტელექტუალური შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, გადავწყვიტეთ მათთან ერთად და მათთვის მოგვემზადებინა სახელმძღვანელო გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მონაწილეობის შესახებ”.
ნუცის თქმით, მნიშვნელოვანია, რომ სახელმძღვანელო 3 ენაზეა ხელმისაწვდომია და, რაც UNFPA-თვის ძალიან მნიშვნელოვანია, მოიცავს ინფორმაციას რეპროდუქციულ ჯანმრთელობაზე, შშმ ქალებსა და გოგოებზე.
“იმედი გვაქვს, რომ ამით საფუძველი ჩავუყარეთ განვითარების პროცესებს მიღმა დარჩენილი ჯგუფების გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მონაწილეობას და მათ გააქტიურებს“ - ამბობს ის.
28 წლის სესილი ღვინჯილიაც თვლის, რომ განათლება ყველა ადამიანს სჭირდება, რადგან ცოდნის გარეშე ვერ მიაღწევ წარმატებას:
„მე, თბილისის საჯარო სკოლაში დავდიოდი, ბევრს ვმეცადინეობდი, ყველა საგანს ვსწავლობდი. ყველა ბავშვმა, ვინც სკოლაში დადის, უნდა ისწავლოს, უმაღლესი განათლება მიიღოს, უნივერსიტეტში ხომ განათლების გარეშე ვერ ისწავლი?“
სესილი და გიგო საქართველოში პირველი ინტეგრირებული თეატრის „აზდაკის ბაღის“ მსახიობებიც არიან. სცენაზე დგომა ორივეს ძალიან მოსწონს და მშობლებს ურჩევენ, შვილები მათ სპექტაკლებზე ატარონ. ორივე ერთხმად აღნიშნავს დედების როლს მათი დამოუკიდებელი ცხოვრების წახალისებასა და ხელშეწყობაში.
„მე და გიგო რომ გავხდით მსახიობები დედების დამსახურებაა. დედამ გვასწავლა ყველაფერი... ყველაზე დიდი წვლილი მათ მიუძღვით. რომ არა დედა, ალბათ, არ ვიქნებოდით მსახიობები“ - ამბობს სესილი და მშობლებს ურჩევს, თავიანთ შვილებს დამოუკიდებლად ცხოვრება ასწავლონ.
როგორც თავადაც დაუნის სინდრომის მქონე მოზარდის დედა, ნინო კალანდიაც აღნიშნავს, როგორი დიდი მნიშვნელობა აქვს ოჯახის, მშობლების მხარდაჭერას მათი შვილების წარმატებისთვის.
„ჩვენ ყველას გვქონდა ჩვენი პროფესია მაგრამ რაღაც დროს აღმოჩნდა, რომ ეს პროფესია უნდა გადაედოთ დედებს გვერდზე, დაეარსებიათ ასოციაცია, შეესწავლათ საერთოდ სხვა რაღაცები და მერე ებრძოლათ თავიანთი შვილების კეთილდღეობის, განვითარებისა და დამოუკიდებლად ცხოვრებისთვის“ – ამბობს ნინო.
„მე ყველაზე მეტად მადარდებს, მე რომ აღარ ვიქნები, ჩემს შვილს რა ეშველება. ევროპელ დედებს ეს დარდი მოხსნილი აქვთ იმიტომ, რომ იქ სახელმწიფო ზრუნავს ადამიანებზე - ტიპურებზეც და შშმ-ებზეც და ამისთვის ვიბრძვით აქ ყველაზე მეტად, ჩვენ რომ აღარ ვიქნებით ჩვენმა შვილებმა შეძლონ დამოუკიდებლად და ღირსეულად იცხოვრონ ამ ქვეყანაში, ჰქონდეთ პირადი ცხოვრება, არ იყვნენ ვიღაცის კეთილ ნებაზე დამოკიდებული.“
გიგო და სესილი თვითადვოკატები არიან და თავად საუბრობენ იმ გამოწვევებზე, რასაც ქვეყანაში აწყდებიან, რადგან მნიშვნელოვანია, საზოგადოებას მათი ხმა ესმოდეს.
„გვინდა, უფრო გავაძლიეროთ ეს ადამიანები, ჩვენი მუშაობის პარალელურად, ცოტა უკანა ხაზზე უნდა გადავიწიოთ და გავხდეთ მათი ზურგები, წინა ხაზზე უნდა იყვნენ ისენი რადგან მათ პრობლემებზე მათ გამოწვევებზე თავად უნდა ისაუბრონ და ამის საშუალებას ვაძლევთ“ - ამბობს ნინო.
დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის, ის პერსონალური ასისტენტის მნიშვნელობასაც უსვამს ხაზს, რომელიც მეგობრის როლსაც უნდა ითავსებდეს და დაუნის სინდრომის მქონე ადამიანებს ყოფითი ცხოვრების სხვადასხვა წვრილმანის მოგვარებაში ეხმარებოდეს.
„ბევრი რამეა საჭირო, რომ ადამიანმა შეძლოს დამოუკიდებლად ცხოვრება. ჩვენი საბოლოო მიზანია, რომ ჩვენმა შვილებმა, მას შემდეგ, რაც ჩვენ აღარ ვიქნებით, შეძლონ სრულფასოვნად და ღირსეულად, სხვის კეთილ ნებისგან დამოუკიდებლად ცხოვრება, სახელმწიფოს შესაბამისი სერვისების ხელშეწყობით“.
